پرونده قتل های پی در پی که جامعه را شوکه کرد، یکی از پرونده هایی بود که در آن قرار عدم دسترسی به بخش‌هایی از پرونده صادر شد. اما چرا قاضی چنین تصمیمی گرفت؟ آیا این تصمیم به نفع عدالت بود یا به ضرر آن؟
آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چرا برخی پرونده‌های قضایی آنقدر محرمانه هستند که حتی متهم هم به تمام جزئیات آن دسترسی ندارد؟
در نظام قضایی هر کشوری، دسترسی به اطلاعات پرونده‌های قضایی از حقوق اساسی افراد محسوب می‌شود. این حق نه تنها به متهم، بلکه به شاکی و وکیل نیز تعلق می‌گیرد. با این حال، در برخی موارد، قاضی ممکن است با صدور قرار عدم دسترسی، این حق را محدود کند.
قرار عدم دسترسی به پرونده، ابزاری است که قاضی در دست دارد تا برخی از اسرار پرونده را پنهان نگه دارد. اما این تصمیم چه تاثیراتی بر روند دادرسی و حقوق متهم دارد؟
در این مقاله، به بررسی دلایل صدور این قرار، پیامدهای آن و چگونگی اعتراض به آن خواهیم پرداخت.
قرار عدم دسترسی به پرونده چیست؟
آیا شما حق دارید به تمام اطلاعات پرونده ای که در آن متهم هستید دسترسی داشته باشید؟ پاسخ به این سوال، به مفهوم قرار عدم دسترسی به پرونده مرتبط است.
همانطور که در شروع این مطلب به آن اشاره شد این قرار، ابزاری است که قاضی در دست دارد تا در برخی موارد، دسترسی متهم به اطلاعات پرونده را محدود کند.
قرار عدم دسترسی به پرونده تصمیمی قضایی است که براساس آن امکان دسترسی به برخی یا تمام اسناد و مدارک موجود در پرونده از متهم یا وکیل وی سلب می شود .
این که آیا این محدودیت، به حق دفاع متهم لطمه می‌زند یا خیر؟ پرسشی است که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
چرا قرار عدم دسترسی به پرونده صادر می شود؟
قرار عدم دسترسی به این معنی است که متهم یا وکیل وی به تمام یا برخی از اسناد و مدارک موجود در پرونده دسترسی نخواهد داشت.
ماده 191 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 به موضوع قرار عدم دسترسی پرداخته است. بر اساس این ماده، چنانچه بازپرس مطالعه یا دسترسی به تمام یا برخی از اوراق، اسناد یا مدارک پرونده را با ضرورت کشف حقیقت منافی بداند، می‌تواند قرار عدم دسترسی صادر کند.
این تصمیم قضایی که در قالب قرار از سوی بازپرس صادر می شود معمولا به دلایل مهم و برای حفظ منافع عمومی اتخاذ می شود.
براساس ماده ۱۹۱ آیین دادرسی کیفری به صورت کلی قرار عدم دسترسی به پرونده به دلیلی به شرح زیر توسط بازپرس صادر می شود:
۱. ضرورت کشف حقیقت: در برخی موارد بازپرس به برای حفظ بی طرفی و کشف حقیقت و جلوگیری از تبانی یا مخدوش شدن ادله و مستندات قرار عدم دسترسی را صادر می نماید.
۲. حفاظت از امنیت ملی: در جرایم مرتبط با امنیت داخلی و خارجی ممکن است دسترسی به برخی اطلاعات پرونده به دلیل حفظ امنیت کشور محدود و قرار عدم دسترسی به پرونده صادر شود.
همچنین اگر اطلاعات موجود در پرونده شامل اسرار دولتی یا اطلاعات طبقه‌بندی شده باشد، دسترسی به آنها محدود خواهد شد.
۳. حفاظت از اسرار شخصی: در مواردی که افشای اطلاعات پرونده به حیثیت و آبروی شخصی افراد لطمه وارد می کند مانند جرایم منافی عفت و … قاضی ممکن است برای حفظ حریم خصوصی افراد قرار منع دسترسی به پرونده را صادر نماید.
۴. جلوگیری از فرار متهم: در برخی موارد ممکن است دسترسی متهم به پرونده موجب فرار وی شود به همین منظور بازپرس به جهت جلوگیری از فرار متهم دستور عدم دسترسی به پرونده را صادر می کند.
آیا قرار عدم دسترسی به حقوق متهم لطمه وارد می کند؟
قرار عدم دسترسی به پرونده، ابزاری است که قاضی در اختیار دارد تا با استفاده از آن، عدالت را در پرونده‌های قضایی تامین کند. با این حال، استفاده نادرست از این ابزار می‌تواند به حقوق افراد آسیب برساند. به همین دلیل، صدور این قرار باید با دقت و رعایت اصول قانونی صورت گیرد.
یکی از مهم‌ترین حقوق متهم، حق دفاع است او حق دارد از اتهام انتسابی خود به نحو صحیح مطلع و برای دفاع از خود آماده شود .
با صدور قرار عدم دسترسی به پرونده و محدود شدن دسترسی وی به اطلاعات پرونده، ممکن است وی نتواند به طور کامل از ادله موجود در پرونده آگاه شود و در نتیجه، دفاع موثری از خود ارائه ندهد.
صدور قرار عدم دسترسی ممکن است باعث کاهش اعتماد به روند دادرسی و احساس بی‌عدالتی در طرفین دعوا شود.
در برخی موارد، قرار عدم دسترسی می‌تواند باعث طولانی شدن روند رسیدگی شود.
قرار عدم دسترسی به پرونده قابل اعتراض است؟
قرار عدم دسترسی به پرونده یکی از تصمیماتی است که قاضی در جریان رسیدگی به پرونده‌های قضایی می‌تواند اتخاذ کند و به موجب آن، متهم و وکیل او به برخی یا تمام اسناد و مدارک موجود در پرونده دسترسی پیدا نمی‌کنند.
این تصمیم گرچه با هدف حفظ برخی منافع مهم مانند امنیت ملی، حفاظت از اسرار شخصی یا کشف حقیقت اتخاذ می‌شود، اما به طور طبیعی بر حقوق متهم تاثیرگذار است و از حقوق مسلم وی است که بتواند به آن اعتراض کند.
چطور به قرار عدم دسترسی به پرونده اعتراض کنیم؟
در صورتی که شما یا وکیل شما با قرار عدم دسترسی به پرونده موافق نباشید، می‌توانید به این قرار اعتراض کنید.
ماده 191 قانون آیین دادرسی کیفری به صراحت به این موضوع اشاره کرده و مقرر داشته است که این قرار قابل اعتراض است.
مهلت اعتراض به قرار منع دسترسی به پرونده:
در صورت صدور قرار عدم دسترسی، طرفین دعوا می‌توانند به این قرار اعتراض کنند. اعتراض به قرار عدم دسترسی باید در مهلت قانونی و به طریق مقرر در قانون آیین دادرسی کیفری صورت گیرد.
براساس ماده 191 آیین دادرسی کیفری این قرار به صورت حضوری به متهم یا وکیل وی ابلاغ می گردد و آنها می توانند ظرف 3 روز از تاریخ ابلاغ در دادگاه صالح اعتراض خود را مطرح نمایند.
نحوه اعتراض به قرار عدم دسترسی پرونده
برای اعتراض به قرار عدم دسترسی، باید مراحل قانونی زیر را طی کرد:
- تدوین لایحه اعتراض: وکیل متهم باید لایحه ای تنظیم کند که در آن دلایل اعتراض به طور دقیق و مستدل بیان شود.
- تقدیم لایحه به مرجع صالح: لایحه اعتراض باید به مرجعی که قرار عدم دسترسی را صادر کرده است، تقدیم شود.
- بررسی اعتراض توسط مرجع صالح: مرجع صالح موظف است به اعتراض مطروحه رسیدگی کرده و تصمیم نهایی را اتخاذ کند.
توجه: صدور قرار عدم دسترسی، یک تصمیم قضایی است و لغو آن به سادگی امکان‌پذیر نیست. با این حال، با ارائه دلایل قانع‌کننده و طی مراحل قانونی، می‌توان احتمال موفقیت در اعتراض را افزایش داد.
توصیه می‌شود برای اعتراض به قرار عدم دسترسی، از مشاوره وکیل متخصص کمک بگیرید.
در چه جرایمی قرار عدم دسترسی به پرونده صادر می‌شود؟
همانطور که پیشتر هم گفته شد قرار عدم دسترسی به پرونده، به معنای محدود کردن دسترسی متهم و وکیل وی به اسناد و مدارک موجود در پرونده است.
این قرار معمولاً در مواردی صادر می‌شود که دسترسی آزاد به پرونده، منافع مهم‌تری همچون کشف حقیقت، امنیت ملی یا حفاظت از اسرار شخصی را به خطر می اندازد.
به طور کلی، قرار عدم دسترسی در جرایم زیر شایع‌تر است:
- جرایم علیه امنیت ملی: در جرایمی که امنیت ملی را تهدید می‌کنند، مانند جاسوسی، خیانت، یا فعالیت‌های علیه نظام، به دلیل حساسیت موضوع و احتمال افشای اطلاعات محرمانه، اغلب قرار عدم دسترسی صادر می‌شود.
- جرایم سازمان‌یافته: در جرایم سازمان‌یافته مانند قاچاق مواد مخدر، پولشویی، یا فعالیت‌های گروه‌های مجرمانه، به دلیل پیچیدگی پرونده و احتمال تهدید شدن شاهدان، ممکن است قرار عدم دسترسی صادر شود.
- جرایمی که منجر به کشته شدن یا آسیب جدی به افراد می‌شود: در قتل‌ها، آدم‌ربایی‌ها و سایر جرایمی که منجر به آسیب جدی به افراد می‌شود، به خصوص اگر انگیزه‌های سیاسی یا ایدئولوژیک داشته باشند، ممکن است به منظور حفظ امنیت شاهدان و جلوگیری از تشدید تنش‌ها، قرار عدم دسترسی صادر شود.
- جرایم اقتصادی بزرگ: در پرونده‌های فساد اقتصادی، اختلاس و کلاهبرداری‌های کلان، به دلیل پیچیدگی پرونده و احتمال تاثیرگذاری بر بازارهای مالی، ممکن است قرار عدم دسترسی به برخی اطلاعات صادر شود.
- جرایم مرتبط با کودکان و نوجوانان: در جرایمی که کودکان و نوجوانان قربانی هستند، مانند آزار و اذیت جنسی کودکان، به منظور حفظ حریم خصوصی و جلوگیری از آسیب روانی بیشتر به قربانیان، ممکن است قرار عدم دسترسی به برخی اطلاعات صادر شود.
لازم به ذکر است که در صدور قرار عدم دسترسی قاضی با توجه به شرایط هر پرونده، به صورت موردی تصمیم می‌گیرد که آیا این قرار صادر شود یا خیر. همچنین، این قرار معمولاً برای مدت محدودی صادر می‌شود و پس از رفع موانع، دسترسی به پرونده مجدداً برقرار خواهد شد.
نقش وکیل در پرونده‌هایی با قرار عدم دسترسی
قرار عدم دسترسی به پرونده یکی از تصمیماتی است که قاضی ممکن است در جریان رسیدگی به پرونده‌های قضایی اتخاذ کند و به موجب آن، متهم به برخی یا تمام اسناد و مدارک موجود در پرونده دسترسی پیدا نکند. در چنین شرایطی، نقش وکیل بسیار حیاتی می‌شود.
قرار عدم دسترسی به پرونده می‌تواند بر حقوق متهم تاثیر منفی بگذارد. حضور یک وکیل با تجربه و متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا از حقوق خود دفاع کرده و به نتیجه مطلوب برسید.
سوالات متداول در خصوص قرار عدم دسترسی به پرونده:
- آیا قرار عدم دسترسی همیشه صادر می‌شود؟ خیر، قرار عدم دسترسی تنها در موارد خاص و به دلایل قانونی صادر می‌شود.
- چگونه می‌توان به قرار عدم دسترسی اعتراض کرد؟ برای اعتراض به قرار عدم دسترسی باید ظرف مدت سه روز از تاریخ ابلاغ این قرار در دادگاه صالح اعتراض نمود.
- آیا قرار عدم دسترسی می‌تواند لغو شود؟ بله، در صورتی که دلایل صدور قرار از بین برود، قاضی می‌تواند قرار عدم دسترسی را لغو کند.
کار را به کاردان بسپارید.
جهت رزرو مشاوره و مشورت با وکیل با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.