دعوای رفع مزاحمت از حق چیست؟
افراد حق دارند که در انجام کارها و اعمال حقوق خود، مستقل باشند و از هر گونه مزاحمت از طرف دیگران در امان باشند.
قانونگذار همواره حفظ کرامت و استقلال افراد را محترم شمرده است اما تا آنجایی که استفاده از حق موجب ضرر و زایل شدن حق دیگری نشود.
دعوای رفع مزاحمت از حق، یکی از مباحث حقوقی است که در آن به بررسی حقیقت این مسئله پرداخته می شود که آیا افراد حق دارند که از مزاحمت دیگران شکایت کنند یا خیر؟
ما در این مقاله، به بررسی مفهوم مزاحمت از حق، شرایط دعوای رفع مزاحمت از حق، تفاوت آن با ممانعت از حق و نکاتی که قبل از طرح شکایت رفع مزاحمت باید بدانید، خواهیم پرداخت.
رفع مزاحمت از حق چیست؟
مزاحمت از حق در تعریف حقوقی عبارت است از اختلال جزیی شخص مزاحم در تصرف صاحب حق .
ماده 160 قانون آیین دادرسی مدنی در تعریف دعوای مزاحمت از حق به عنوان یکی دیگر از سه دعاوی تصرف این چنین بیان می کند :« دعوای مزاحمت دعوایی است که به‌موجب آن، متصرف مال غیر منقول، درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را مطرح می کند که نسبت به تصرفات او مزاحم است، بدون این که مال را از تصرف متصرف فعلی، خارج کرده باشد.»
بنابراین برخلاف دعوای ممانعت از حق، شخص مانع استفاده و بهره مندی صاحب حق نیست و همچنین مال را از تصرف وی خارج نمی کند بلکه موجب ایجاد اختلال در استفاده از مال مورد تصرف شده است و به همین دلیل فرد نمی تواند به درستی و آن چنان که شایسته است از حقوق خود بهره مند شود.
به عبارتی دیگر شخص مزاحم تصرفات مالک شده است.
شرایط طرح دعوای رفع مزاحمت از حق
انجام هر عملی در دنیا نیازمند فراهم آوردن شرایط و انجام مقدماتی است .
طرح دعوای رفع مزاحمت از حق نیز مانند هر عمل دیگری در ابتدا نیاز دارد تا تمامی شرایط آن موجود باشد.
زمانی شخص مشمول قوانین مزاحمت می شود که متصرف ملک، حقی را برای خود قائل شده باشد و دیگری مانع استفاده یا بهره مندی از آن حق شود.
به عنوان مثال شخصی با قرار دادن ناودان، به طوری که آب ناشی از آن به ملک مجاور سرازیر شود، به عنوان مزاحم شناخته می شود.
ارکان دعوای رفع مزاحمت:
- وقوع مزاحمت باید در زمان حال باشد.
صاحب حق نمی تواند از مزاحمتی که در گذشته اتفاق افتاده و در حال حاضر رفع شده یا در شرف وقوع است، در دادگاه شکایت کند.
- تصرف خواهان نسبت به مزاحم مقدم باشد.
تصرفات خواهان (طرح کننده دعوا) یا سابقه بهره مندی از ملک باید پیش از تصرفات خوانده (مزاحم) باشد. خواهان لزوما مالک مال نیست و تنها داشتن سابقه تصرف در ملک کافیست.
لازم است بدانید حتی ممکن است خوانده مالک ملک باشد.
خواهان می بایست حتما ثابت کند که پیش از این مال را بدون مزاحمت در تصرف داشته و حال خوانده (مزاحم) بدون رضایت او و به صورت غیرقانونی، موجب مزاحمت و اخلال در بهره مندی وی از مال شده است.
- مال از ید خواهان خارج نشده باشد
در دعوای مزاحمت به هیچ عنوان مال از تصرف خواهان خارج نمی شود و وی همچنان به عنوان متصرف مال و صاحب حق شناخته می شود.
در مزاحمت صرفاً در تصرفات صاحب حق، اختلال جزئی به وجود می آید. یعنی با وجود اینکه او همچنان متصرف مال است، اما اعمال خوانده مزاحم بهره مندی او از مال است و وی به درستی نمی تواند از مال خود استفاده کند.
انواع دعاوی رفع مزاحمت از حق:
ممانعت از حق را می توان تحت دو عنوان حقوقی و کیفری پیگیری نمود.
آیا میتوان در دادگاه حقوقی دعوای رفع مزاحمت از حق اقامه کرد؟
براساس ماده 160 آیین دادرسی مدنی متصرف ملک می تواند جهت جلوگیری و رفع مزاحمت شخصی که مانع تصرف و استفاده او از ملک و بهره مندی از حقوق خود شده است دعوای رفع مزاحمت از حق را در دادگاه حقوقی اقامه کند.
طرح دعوای حقوقی زمانی امکان پذیر است که فرد مزاحم از روی سهو و بدون قصد و غرض مزاحم متصرف فعلی ملک شده است .
این موارد جنبه حقوقی داشته و می بایست این نوع از دعاوی مزاحمت را در دادگاه حقوقی طرح و پیگیری کرد.
در صورتی که مزاحمت شخص در دادگاه حقوقی اثبات شود وی به رفع مزاحمت و در صورت درخواست خواهان به پرداخت خسارت نقدی محکوم می شود.
آیا میتوان در دادگاه کیفری بابت رفع مزاحمت از حق شکایت کرد؟
در پاسخ به این پرسش باید بگوییم بله. دعاوی رفع مزاحمت از جمله دعاوی است که علاوه بر امکان اقامه در دادگاه حقوقی می توان علیه فرد در دادگاه کیفری نیز شکایت کرد.
چرا که در صورت وجود غرض و مزاحمت به قصد سوء عمل فرد واجد وصف کیفری و جرم شناخته می شود.
مطابق ماده 690 قانون مجازات اسلامی در صورت اثبات سوء نیت فرد در دعاوی رفع مزاحمت از حق کیفری، وی به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می شود.
جالب است بدانید جرم مزاحمت از حق از جمله جرایم قابل گذشت است به این معنا که با گذشت شاکی دعوا ساقط و مجازات فرد منتفی می شود.
همچنین از آنجایی که این جرم از جمله جرایم قابل گذشت می باشد مشمول قوانین مرور زمان شده و تنها ظرف مدت یک سال از تاریخ وقوع آن امکان طرح و پیگیری شکایت وجود دارد.
تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری رفع مزاحمت از حق:
در دعوای حقوقی رفع مزاحمت از حق، دادگاه صرفا به سابقه تصرف خواهان و خوانده و مقدم و موخر بودن هر کدام توجه می کند و اثبات مالکیت ملک چندان حائز اهمیت نیست.
آن شخصی که سابقاً سابقه تصرف در ملک را داشته در این دعوا پیروز است و دیگری مجبور به اجرای رای خواهد بود.
همانطور که در بالا به آن اشاره شد حتی ممکن است خوانده مالک ملک باشد اما دادگاه علیه وی حکم به رفع مزاحمت صادر نماید.
البته آنچنان هم که گفتیم مالکیت فرد بی اثر نیست و سند مالکیت به عنوان یک اماره و دلیل بر سبق تصرف از شخص پذیرفته می شود و هر یک از طرفین برای اثبات مقدم بودن تصرف خود به آن استناد نمایند.
برخلاف دعاوی حقوقی، در دعاوی کیفری برای طرح شکایت مزاحمت و رفع آن می بایست سند مالکیت خود را به دادگاه ارائه دهید .
به عبارت دیگر شما زمانی می توانید از شخص مزاحم شکایت کیفری اقامه کنید که مالک ملک باشید.
دعوای رفع مزاحمت از حق خود را کجا پیگیری کنیم؟
دعوای سه گانه تصرف به ویژه دعوای رفع مزاحمت از حق از جمله دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول است .
اموال غیر منقول اموال هستند که جابجایی آنها بدون خرابی امکان پذیر نمی باشد
بنابراین برای رسیدگی بهتر به این چنین دعاوی براساس ماده 12 آیین دادرسی مدنی می بایست دعوای خود را در محل وقوع مال اقامه کنید حتی اگر شما و خوانده در آن حوزه اقامت ندارید.
دعوای مزاحمت از حق را در کدام دادگاه مطرح کنیم؟
قبل از تصویب قانون تشکیل دادگاه های صلح، شخص برای طرح دعاوی کیفری به دادسرا و دادگستری محل وقوع ملک و برای طرح دعوای حقوقی به دادگاه عمومی حقوقی شهرستان محل وقوع ملک مراجعه می نمود.
اما اکنون با روی کار آمدن و تشکیل دادگاه های صلح تمامی دعاوی سه گانه تصرف علی الخصوص دعوای رفع مزاحمت اعم از حقوقی و کیفری در دادگاه صلح محل وقوع ملک اقامه می شود.
برای آگاهی از تشکیل دادگاه های صلح و این موضوع که دعوای خود را در کدام دادگاه مطرح کنید با ما تماس بگیرید.
مراحل پیگیری دعوای رفع مزاحمت از حق:
- در صورتی که قبلا در سامانه ثنا ثبت نام نموده اید پس از مشورت با وکیل به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نمایید و دادخواست/شکواییه رفع مزاحمت از حق خود را به دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به این دعاوی را دارد ارسال نمایید.
- دعوای رفع مزاحمت از جمله دعاوی است که خارج از نوبت در دادگاه رسیدگی می شود و دادگاه به درخواست خواهان با تنظیم صورت جلسه، دستور توقف عملیات متجاوز را تا صدور حکم قطعی صادر می نماید.
- دادگاه پس از بررسی مدارک و دلائل طرفین نسبت به اخذ تصمیم و صدور رای اقدام می نماید.
- در صورتی که رای صادره مبنی بر مزاحمت از حق باشد، بلافاصله و بدون نیاز به قطعیت رای، به دستور مرجع صادرکننده، رای توسط یکی از شعب اجرای احکام دادگاه اجرا خواهد شد و درخواست تجدیدنظر باعث توقف اجرای حکم نمی شود.
درخواست رفع مزاحمت چه حقوقی باشد و چه کیفری باید آن را در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کرد.
دعوای رفع مزاحمت با دعوای رفع ممانعت از حق چه تفاوتی دارند؟
وجه اشتراک هر دو دعوا، غیرمنقول بودن مالی است که به ترتیب مورد مزاحمت و ممانعت از حق واقع شده است.
همانطور که در ابتدا گفته شد در دعوای رفع مزاحمت، خوانده در استفاده و بهره مندی صاحب حق اختلال ایجاد نموده و در مجموع باعث ایجاد مانع دائمی در استفاده و بهره مندی صاحب حق نشده است اما در دعوای رفع ممانعت از حق، خوانده کاملا مانع بهره مندی و تصرف خواهان شده است.
هر دو دعوای رفع ممانعت و مزاحمت از جمله دعاوی غیر مالی بوده و هزینه دادرسی آن ثابت است.
طرح دعوای الزام به رفع مزاحمت در آپارتمان ها
در مشاعات آپارتمان ها چنانچه یکی از ساکنین مانع استفاده دیگری شود، شخص صاحب حق می‌تواند دعوای رفع مزاحمت را در دادگاه صالح مطرح نماید .
توجه داشته باشید که در این مورد طرح دعوای رفع تصرف عدوانی قابلیت استماع ندارد.
اقامه دعاوی تصرف به صورت همزمان
رسیدگی به دعاوی تصرف (شامل تصرف عدوانی، الزام به رفع ممانعت از حق، الزام به رفع مزاحمت) را نمی توان با هم در یک دادخواست و به صورت همزمان اقامه کرد. زیرا این دعاوی علی رغم وجود مشترکات بسیار قابل توجه، واجد شرایط و آثار قانونی و حقوقی متفاوتی هستند.
برای مثال در دعوای الزام به رفع مزاحمت، خوانده تصرفی در مال موضوع دعوا ندارد، در حالی که در دعوای رفع تصرف عدوانی، خوانده ملک را از تصرف خواهان خارج و خود بر آن مسلط شده است.
قلع و قمع بنا در نتیجه اجرای حکم رفع مزاحمت از حق
چنانچه اجرای حکم دادگاه مبنی بر رفع مزاحمت نیازمند تخریب بنای احداثی باشد، تخریب انجام خواهد گرفت.
اگر رفع مزاحمت جز با تخریب دیواری که موجب مزاحمت است، ممکن نباشد، تخریب آن الزامی است.